Bunt Żeligowskiego

Po Bitwie Warszawskiej bolszewicy przekazali Wilno Litwinom. Na początku października 1920 r. Piłsudski przygotował plan przywrócenia Polsce Wileńszczyzny. Zgodnie z nim oddziały – złożone głównie z Polaków pochodzących ze spornych ziem – pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego dokonały pozorowanego buntu i 9 października 1920 r. odbiły Wilno z rąk litewskich. Trzy dni później gen. Żeligowski ogłosił powstanie Litwy Środkowej, w której objął władzę. Pośród niemal pół miliona mieszkańców Polacy stanowili 70,6 proc., a Litwini niespełna 13 proc. Wyłoniony w demokratycznych wyborach Sejm Litwy Środkowej przyjął w lutym 1922 r. uchwałę stwierdzającą, że Ziemia Wileńska stanowi bez warunku i zastrzeżeń nierozdzielną część Rzeczypospolitej Polskiej. 6 kwietnia 1922 r. Sejm Ustawodawczy RP podjął ostateczną decyzję w kwestii przyłączenia tych ziem do Polski, zaś w marcu 1923 r. Rada Ambasadorów zatwierdziła przebieg wschodniej granicy i przynależność Wilna do Rzeczypospolitej.

Formuła odrębnego państwa ze stolicą w Wilnie miała na celu nakłonienie Litwy do koncepcji federacyjnej Piłsudskiego. Litwini byli jej jednak całkowicie przeciwni. Na zdjęciu Józef Piłsudski przyjmuje defiladę wojsk na placu Katedralnym w Wilnie w 1922 r. (NAC))
Generał Lucjan Żeligowski. (Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego)

W całym mieście zapanował bezgraniczny entuzjazm. Cała ludność wysypała na ulice. Pieśni, okrzyki i płacz mieszały się ze sobą. Z wojska i ludzi powstał jeden wielki tłum. Każdy chciał coś mówić, coś ofiarować drugiemu. Szeregi stanęły. Żołnierzom całowano ręce, ściskano, obejmowano konie.

Defilada wojskowa na ulicach Wilna w 1922 r. (NAC)