Powstanie Sejneńskie 23–28 sierpnia 1919 r.

W czasie I wojny światowej ziemia sejneńsko-suwalska była okupowana przez wojska niemieckie. Ze względów narodowościowych tereny te były przedmiotem zatargów polsko-litewskich. W listopadzie 1918 r. niemieckie władze okupacyjne zgodziły się na powstanie Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego, czyli polskiej administracji cywilnej w powiatach augustowskim, sejneńskim i suwalskim. Po ewakuacji wojsk niemieckich w lipcu i sierpniu 1919 r., związanej z porażką państw centralnych, kwestia przynależności tych ziem trafiła pod obrady paryskiej konferencji pokojowej. Postanowiono o tymczasowym podziale granic zgodnie z tzw. linią Focha. Litwini nie zastosowali się w całości do tych ustaleń i m.in. nie opuścili Sejn.

Powstanie Sejneńskie było jednym ze zwycięskich polskich powstań niepodległościowych. O wadze tego wydarzenia świadczył przyjazd Józefa Piłsudskiego do Sejn 13 września 1919 r. Na zdjęciu powitanie Marszałka przez mieszkańców Sejn. (NAC)

Władze niemieckie, ustępując z Sejn, 10 sierpnia 1919 roku, oddały administrację w ręce Litwinom [...]. 22 sierpnia rano wkroczyli do Sejn powstańcy [...]. Grzechot polskich karabinów maszynowych i świst kul był dla uciśnionej ludności [...] najmilszą muzyką.

Marszałek Piłsudski przybywa do Sejn po zwycięskim powstaniu. (archiwum rodzinne Anny Romiszewskiej)

Powstanie wybuchło w nocy z 22 na 23 sierpnia 1919 r. W pierwszym dniu walk Polacy pod dowództwem ppor. Wacława Zawadzkiego opanowali główny cel, Sejny. Dwa dni później Litwini, wspierani przez niemieckich ochotników, przeprowadzili kontratak i zmusili powstańców do opuszczenia miasta. Zginął dowodzący obroną ppor. Zawadzki. Po reorganizacji oddziałów oraz przybyciu posiłków z Krasnopola tym razem strona polska przystąpiła do kontrnatarcia i ok. godz. 11.00 miasto ponownie znalazło się w rękach polskich. 28 sierpnia Litwini podjęli ostatnią próbę odbicia Sejn. Atak ten został odparty przez polskie oddziały, którym wsparcia udzielił batalion z 41. Pułku Piechoty. Litwini wycofali się za linię Focha i walki dobiegły końca.

Porucznik. Adam Rudnicki (pierwszy z lewej) na dworcu kolejowym w Suwałkach, sierpień– wrzesień 1919 r. Porucznik. Rudnicki był dowódcą Suwalskiego Okręgu POW. To on wspólnie z ppor. Zawadzkim zadecydował o wybuchu Powstania Sejneńskiego. (archiwum rodzinne Anny Niemirowicz-Szczytt)