– te słowa marsz. Józefa Piłsudskiego pokazują, czym tak naprawdę była walka o granice w latach 1918-1921. Po odzyskaniu niepodległości nadszedł czas trudnych decyzji. Walka toczyła się nie tylko o kształt konkretnej granicy czy przynależność danego regionu. Z Rosją bolszewicką Polska walczyła o przetrwanie jako byt państwowy.
Czytaj więcej
Lwów, od wieków ośrodek polskiej kultury i sztuki, przed I wojną światową był centrum polskiego życia narodowego. Pretensje do miasta rościli sobie także Ukraińcy. 1 listopada 1918 r. proklamowali powstanie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej ze Lwowem jako stolicą. Wojska ukraińskie zajęły najważniejsze obiekty w mieście. Wywołało to spontaniczną polską samoobronę z udziałem uczniów i studentów, którzy przeszli do historii jako Orlęta Lwowskie.
Niemcy zgadzali się na istnienie Polski jako odrębnego tworu politycznego na terenach dawnego zaboru rosyjskiego. Zabór pruski – Wielkopolskę i Pomorze – uważali za integralną część Rzeszy. Zgodnie z tą koncepcją podpisano 11 listopada rozejm kończący wojnę.
Czytaj więcej
W odpowiedzi na bardzo huczne powitanie Paderewskiego – manifestacje patriotyczne, wywieszanie flag polskich, angielskich, amerykańskich i francuskich – Niemcy zorganizowali przemarsz wojska przez miasto. Żołnierze niemieccy zdzierali narodowe dekoracje i strzelali do okien hotelu, w którym zatrzymał się pianista. Było to bezpośrednią przyczyną wybuchu Powstania Wielkopolskiego.
Czytaj więcej
Podpisy Ignacego Jana Paderewskiego i Romana Dmowskiego widnieją na kartach traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 r., porządkującego świat po przegranej Niemiec w I wojnie światowej. Na jego mocy Polska otrzymała Wielkopolskę i część Pomorza (z wyłączeniem Gdańska jako Wolnego Miasta). Niecały miesiąc później, 14 lipca, oddziały polskie wzięły udział w defiladzie zwycięzców w Paryżu.
Czytaj więcej
W wyniku rewolucji październikowej w 1917 r. władzę w Rosji przejęli bolszewicy. Niemieckie wojska szybko zajmowały tereny zrewoltowanego państwa: Ukrainę, Białoruś, Litwę oraz tereny późniejszych państw Łotwy i Estonii. Ostateczna porażka Niemiec na zachodzie, w myśl rozejmu z 11 listopada 1918 r., skutkowała jednak także wycofaniem się ze zdobyczy terytorialnych na wschodzie.
Czytaj więcej
W związku z aspiracjami polskich mieszkańców Górnego Śląska Komitet Narodowy Polski zażądał na konferencji pokojowej w Paryżu przyłączenia tych terenów do Rzeczypospolitej. Postulat ten spotkał się z protestem Niemców. W efekcie mocarstwa zdecydowały o przeprowadzeniu plebiscytu. Władze niemieckie odpowiedziały falą represji wymierzonych w polskich działaczy.
Czytaj więcej
W czasie I wojny światowej ziemia sejneńsko-suwalska była okupowana przez wojska niemieckie. Ze względów narodowościowych tereny te były przedmiotem zatargów polsko-litewskich. W listopadzie 1918 r. niemieckie władze okupacyjne zgodziły się na powstanie Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego, czyli polskiej administracji cywilnej w powiatach augustowskim, sejneńskim i suwalskim.
Czytaj więcej
Przyłączenie do Polski Pomorza i części Kujaw Zachodnich usankcjonował traktat wersalski. Wbrew nadziejom Polaków na szybką realizację tych postanowień Niemcy ratyfikowały traktat dopiero 10 stycznia 1920 r. Już tydzień później wojska polskie wkroczyły do Gniewkowa, Działdowa, Golubia (17 stycznia), Torunia, Brodnicy oraz Lidzbarka (18 stycznia). Przejęcie władzy cywilnej w poszczególnych miejscowościach regionu koordynowały lokalne rady ludowe i upoważnieni do tego komisarze generalni. Władzę wojskową przejmowały jednostki Frontu Pomorskiego gen. Józefa Hallera oraz Frontu Wielkopolskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego.
Czytaj więcej
25 kwietnia 1920 r. ruszyła Wyprawa Kijowska, dowodzona osobiście przez Józefa Piłsudskiego. Ofensywa, na odcinku od Prypeci do Dniestru, miała na celu rozbicie południowego zgrupowania wojsk bolszewickich, zanim zostanie ono wzmocnione posiłkami z głębi Rosji i osiągnie gotowość bojową do uderzenia na zachód. Siły sojusznicze liczyły około 60 tys. żołnierzy polskich i około 4 tys. ukraińskich.
Czytaj więcej
Do 1918 r. Orawa, Spisz i Śląsk Cieszyński należały do monarchii austro-węgierskiej. Po jej upadku tereny te stały się przedmiotem sporu między powstającymi państwami – Polską i Czechosłowacją. 5 listopada w wyniku uzgodnień polskiej Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego oraz czeskiej Narodowej Rady Ziemi Śląskiej podzielono Śląsk Cieszyński według kryterium etnicznego. Większość mieszkańców Śląska Cieszyńskiego stanowili Polacy (55%). Czechów było 27%, a Niemców 18%. Rząd Czechosłowacji dążył do zajęcia całego obszaru.
Czytaj więcej
W związku z opóźnieniem wprowadzania w życie traktatu wersalskiego przez Niemcy mocarstwa zwołały w lipcu 1920 r. konferencję międzynarodową w miejscowości Spa w Belgii. Na froncie wojny polsko-bolszewickiej nastał czas niebezpiecznej ofensywy bolszewików, która mogła zagrozić istnieniu Rzeczypospolitej. W związku z tym premier Polski Władysław Grabski udał się do Spa, żeby prosić Zachód o pomoc.
Czytaj więcej
Polska podjęła starania o Prusy Wschodnie ze względu na licznych Polaków zamieszkujących Warmię, Mazury i Powiśle oraz dążenie do szerokiego dostępu do morza. Ogłoszona w listopadzie 1918 r. ordynacja do Sejmu Ustawodawczego zakładała, że głosowanie odbędzie się także na Warmii i Mazurach.
Czytaj więcej
Kontrofensywa bolszewicka latem 1920 r. nabierała tempa. Aby uratować dramatyczną sytuację, Józef Piłsudski przygotował plan walnej bitwy z bolszewikami. Realizując go, w połowie sierpnia 1920 r. wojska gen. Józefa Hallera zatrzymały główne siły wroga na przedpolach stolicy, m.in. w krwawych walkach pod Radzyminem i Ossowem. Równocześnie skuteczną kontrofensywę na skrzydło bolszewików wyprowadziły znad Wieprza wojska gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.
Czytaj więcej
W styczniu 1920 r. – zgodnie z postanowieniem traktatu wersalskiego – władzę na Górnym Śląsku objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa (MKRiP), złożona z przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Niemieckie oddziały zostały wycofane, ale policja, mimo formalnego podporządkowania Międzysojuszniczej Komisji, zachowała niemiecki charakter i aktywnie zwalczała ruch polski. W celu przygotowania plebiscytu obie strony utworzyły komisariaty plebiscytowe. Polskim komisarzem został Wojciech Korfanty, niemieckim – burmistrz Rozbarku dr Kurt Urbanek.
Czytaj więcej
Polskie zwycięstwo pod Warszawą zadało strategiczny cios Armii Czerwonej. Stało się ono punktem zwrotnym wojny i pozwoliło polskiej armii przejąć inicjatywę. Ostatecznym ciosem była jednak stoczona we wrześniu Bitwa Niemeńska. Główne siły sowieckie skupiły się wokół Grodna. Wobec wycieńczenia żołnierzy obu stron kluczowe było, kto pierwszy zdoła zaatakować.
Po Bitwie Warszawskiej bolszewicy przekazali Wilno Litwinom. Na początku października 1920 r. Piłsudski przygotował plan przywrócenia Polsce Wileńszczyzny. Zgodnie z nim oddziały – złożone głównie z Polaków pochodzących ze spornych ziem – pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego dokonały pozorowanego buntu i 9 października 1920 r. odbiły Wilno z rąk litewskich. Trzy dni później gen. Żeligowski ogłosił powstanie Litwy Środkowej, w której objął władzę.
Czytaj więcej
20 marca 1921 r. odbył się plebiscyt na Śląsku. Niemcy uzyskały poparcie 707 393 osób, przede wszystkim mieszkańców miast, a także ponad 180 tys. ludzi przybyłych na Śląsk tylko w celu oddania głosu. Za Polską zagłosowało 479 365 osób (40,3 %). Na skutek stanowiska Włoch i Wielkiej Brytanii, Polska miała otrzymać zaledwie przygraniczne skrawki regionu. W efekcie tej decyzji Polacy przystąpili do kolejnego powstania.
Czytaj więcej